لایحه حقوقی زنان
پیشنهاد همبود فمنیستی ایران برای ژن ژیان ئازادی
درباره ما
لایحه حقوقی زنان
پیشنهاد همبود فمینیستی ایران برای ژن ژیان ئازادی
زنان ایران بیش از یک قرن است که برای دستیابی به حقوق اولیهٔ خود تلاش می‌کنند. ولی با وجود مشارکت گسترده در فرایندهای سیاسی قرن بیستم حقوق آنها هم در انقلاب مشروطه سال ۱۲۸۵ و هم در انقلاب ۱۳۵۷ نادیده گرفته شد. در جریان اعتراضات سال ۱۳۵۷ صدها هزار زن به خیابان‌ها آمدند با این امید که تغییر رژیم پهلوی افق روشنی برای تحقّق دموکراسی و مشارکت گسترده‌تر زنان در سیاست‌های سرنوشت‌ساز دولتی ایجاد کند. زنان معترض بر این باور بودند که فارغ از موقعیت جغرافیایی، طبقاتی و اجتماعی، گرایش‌های سیاسی و موانع فرهنگی بتوانند آزادانه درباره زندگی فردی و جمعی خود تصمیم بگیرند؛ غافل از اینکه هیچ‌یک از نیروهای انقلابی با گرایش‌های سیاسی مختلف سودای رهایی و استقلال زنان را نداشتند. این نیروها هیچ‌گاه چه در جریان به پیروزی رسیدن انقلاب و چه در روند استقرار حکومت جدید مطالباتی را که مبتنی بر برابری‌های اجتماعی، جنسیتی، و حقوقی باشد به طور دقیق و آشکار مطرح نکردند. به سبب وجود این خلأ بزرگ پس از به پیروزی رسیدن انقلاب، زنان همان حقوق اندکی را هم که برای تحقّق‌شان هفتاد سال مبارزه کرده بودند از دست دادند. اینک در این گذار تاریخی، ما کنشگران حقوق زنان از خاستگاه‌های متفاوتِ اجتماعی، اتنیکی، مذهبی، جنسی-جنسیتی و با دیدگاه‌های ایدئولوژیک مختلف بنا داریم با درس‌آموزی از تجربه‌‌های تلخ گذشته مشعلی بر فراز راهی که در پیش است برافروزیم و این بار با برنامه و هدفمند، جسورانه به سمت آینده‌ای مبتنی بر برابری‌خواهی و آزادی‌خواهی گام برداریم.
این روزها جامعهٔ ایران در حال از سرگذراندن یک تجربهٔ عمیق و سرنوشت‌ساز سیاسی و اجتماعی است. قیام ملّی مردم ایران که با پیشگامی زنان و با شعار «زن،زندگی،آزادی» در پاییز ۱۴۰۱ و در پی قتل حکومتی ژینا (مهسا) امینی در بازداشتگاه پلیس آغاز شد و با قدرت به حیات خود تا پیروزی ادامه خواهد داد نوید آینده‌ای دیگر را می‌دهد. امّا ما به تجربه آموخته‌ایم که صِرفِ حضور زنان در صفوف اعتراضات و تأکید آنها بر پیشگامی‌شان در راستای دستیابی به حقوق انسانی بدیهی و برابری جنسیتی کافی نیست. ما نباید به «زن، زندگی، آزادی» تنها به عنوان شعار بنگریم. بلکه باید علاوه بر پافشاری بر مطالبات و اهداف ِ‌مشخّص زنان در ایرانِ پس از جمهوری اسلامی از همین امروز خوانش دقیق خود را از «زن، زندگی، آزادی» به وضوح بیان کنیم و در دسترس همگان بگذاریم.
یکی از اقدامات اساسی در این راستا استخراج و بررسی اسناد کارزارها و مبارزات زنان ایران در بیش از چهار دههٔ گذشته برای تحقّق برابری‌خواهی جنسیتی است.
برخی از این اسناد شامل موارد زیر است.
جنبش روز زن و تظاهرات تاریخی زنان در اعتراض به قانون حجاب اجباری در هفدهم اسفند۱۳۵۷(هشت مارس ۱۹۷۹)
چانه‌زنی فعّالان جنبش زنان برای پیوستن به کنوانسیون حذف تبعیض علیه زنان
کارزار «با هم علیه ایدز و اعتیاد» ۱۳۸۱
تظاهرات زنان و تقاضای آنها برای لغو قوانین تبعیض آمیز قانون اساسی علیه زنان در خرداد ۱۳۸۴
کارزارهای متعدّد علیه حجاب اجباری از فردای اعلام حجاب اجباری تا امروز
کارزار یک میلیون امضا برای تغییر قوانین تبعیض آمیز علیه زنان، ۱۳۸۵
کارزار علیه حکم سنگسار، ۱۳۸۵
کارزارهای متعدد برای حضور زنان در استادیوم‌های ورزشی
پیش‌نویس منشور زنان، ۱۳۸۸-۱۳۸۵
کارزار علیه لایحه ضدّ خانواده، ۱۳۸۷
کارزار «همگرایی مطالبات زنان در انتخابات»، ۱۳۸۸
کارزار «با هم در برابر اسیدپاشی»، ۱۳۹۲
کارزار «زنان برای تغییر چهره مردانه مجلس»، ۱۳۹۵
کارزار «توقّف قتل‌های ناموسی»، ۱۳۹۸
کارزارهای وسیع جنبش « من هم»٬ ۱۳۹۹
کارزارهای اتنیکی آموزش به زبان مادری ٫ ۱۳۸۵ تا کنون
کارزار زنان عرب و بختیاری در اهواز علیه حمایت ج ا از قانون خونبس۱۳۹۹ تا کنون
علاوه بر این موارد از انقلاب ۱۳۵۷ تاکنون صدها فعالیت اعتراضی غیرسازماندهی‌شده با اهداف مشترک، جنبش مقاومت زنان ایرانی را به طور روزمره تداوم بخشیده است. در دهه اخیر جنبش های در هم تنیده زنان با سایر جنبش ها موج نوینی را ایجاد کرده است. کارزارهای اینترنتی متعددی با بهره‌گیری از فضا‌ی مجازی در داخل و خارج ایران به راه افتاده است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به کارزارهای خیابانی مبارزه با حجاب اجباری با پیشگامی شجاعانه «دختران انقلاب» از سال ۱۳۹۶ تا به امروز٫ کارزارهای حقوقی زنان از اتنیک های مختلف و کارزارهای جنسیتی زیست محیطی اشاره کرد.
هدف ما تدوین لایحه حقوقی است که با نگاه به تاریخ مبارزات زنان مهم‌ترین خواسته‌های آنان را بیان کند و در جمع‌های مختلف به بحث و گفتگو بگذارد. به این منظور ما جمعی از فعالان جنبش زنان ازنسل‌های متفاوت با هویت‌های اتنیکی، جنسی-جنسیتی متفاوت و با دیدگاهای گوناگون سیاسی-اجتماعی برای تهیهٔ این لایحه حقوقی پیش‌قدم شده‌ایم. هدف ما از تدوین این لایحه آماده کردن پیش‌نویس متنی دقیق و موجز است که به آسانی در نظام‌نامه‌‌‌های حقوقیِ آینده از جمله قانون اساسی جدید ایران ادغام شود. این لایحه که با نگرشی زنانه تدوین شده است در برگیرندهٔ ِحقوق زنان و سندی پویا و در حالِ تحوّل خواهد بود. در صورتِ لزوم و با توجّه به تغییراتِ اجتماعی-سیاسیِ جامعه ایران، مفادِ این لایحه در آینده قابل بازبینی خواهد بود، به گونه‌ای که همواره بازتاب‌دهندهٔ نیازهای جاری زنان در تمامیِ دوره ها باشد.
آبان ۱۴۰۱
ارزش‌های ما چیست؟
ما گروهی از فعالان فمینیست با رویکردی متقاطع به حقوق زنان و متعهٌد به جنبش انقلابی زن، زندگی، آزادی جاری در ایران هستیم. فهرستی از ارزش‌ها و رویکرد عملیاتی ما به شرح زیر است:
- گوناگونی، برابری، انصاف، همه شمول بودن وامکان دسترسی ارکان اصلی رویکرد عملیاتی این گروه را تشکیل می‌دهند. برابری و شمول مؤلفه‌های بنیادین این جریان به حساب می‌آیند. افراد و گروه‌های گوناگون با هویت‌ها و تجربیات مختلف فعّالانه در تمامی مراحل تصمیم‌گیری مشارکت دارند. حضور این گروه‌ها در پربار شدن مباحث و به دست دادن رویکردی فراگیر با درنظر گرفتن پیچیدگی‌های شرایط موجود اهمیت به‌سزایی دارد.
رویکرد متقاطع فمینیستی: ما به اشکال تاریخی و سازمانی سلطه و تبعیض بر اساس جنسیت، نژاد، اتنیک، طبقه، دین، ملّیت و غیره آگاهیم. این رویکرد فمینیستی، ساختارهایی را که در طول تاریخ به حقوق، منزلت و موقعیت‌های زنان در جوامع مردسالار آسیب زده‌اند شناسایی می‌کند و مورد بررسی قرار می‌دهد.
خواست انقلابی بر اساس دیدگاهی مبتنی بر خواست‌های جنبش و ارزش‌های زن، زندگی، آزادی و با هدف ریشه‌کنی تمامی اشکال تاریخی و متقاطع سلطه‌گری، از جمله تبعیض جنسی، نژادی، طبقاتی، امپریالیستی و غیره. برابری کامل، ستون اصلی چنین جریانی به حساب می‌آید. سطح مطالبات ما حدّاکثریست و هدف این مطالبات ایجاد تغییر بنیادین و رادیکال است.
فهرستی از مطالبات ما: این سند دربرگیرنده ایده‌های اصلی فعالان و دانشگاهیان فمینیست است که خواست‌ها و منافع گروه‌های به حاشیه رانده‌شده را در اولویت قرار داده است، چرا که به رسمیت شناختن و مورد توجه قرار دادن مطالبات این گروه‌ها خیر عمومی تمامی هویت‌ها و گروه‌های اجتماعی دیگر از جمله مردان را هم در بر می‌گیرد. با چنین رویکردی هدف این منشور چانه‌زنی با احزاب سیاسی تحت سلطه مردان نیست. هدف از نگارش این سند، طرح کلی مطالبات زنان برای گنجانده شدن در قانون اساسی آینده ایران است.
دریافت غیردوگانه از جنسیت: ما جنسیت را یک برساخت اجتماعی با کارکردی طیفی تعریف می‌کنیم. همچنین به عدم یکپارچگی گروه‌های هویتی اذعان داریم. با اینکه دسته‌بندی افراد در گروه‌های اجتماعی عملی رایج و همگانی نزد فرهنگ‌های مختلف است، یادآوری پویایی و پیچیدگی‌های گروه‌های فرضی، تشخیص سلسله مراتب پنهان قدرت و حضور نظام‌های سلطه در چنین گروه‌هایی برای ما حائز اهمیت است.
یک سند زنده: ما نیاز به پویایی و پاسخگویی به تغییر و تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را در شرایط فعلی به رسمیت می‌شناسیم. بنابراین این سند، متنی زنده است تا دربرگیرنده پیشنهادات و بازخوردهای مطرح‌شده توسط زنان، گروه‌های فعال زنان و سایر سازمان‌های جامعه مدنی باشد.